( Müminler ) Onlar sana indirilene de, senden önce indirilenlere de inanırlar.
Bakara 4
Tanah üç kısımdan oluşuyor:
1. Tora ( talimat )
2. Nev'im ( peygamberler ) ve
3. Ketuvim ( yazılar ).
Tanah kavramı ( İbranice: TNK )
bu üç kısımların ilk harflerini içeriyor:
T ( = Tora ), N ( = Nev'im ) ve K ( = Ketuvim ).
Kutsal Kitap'ın ( Kitâb-ı Mukaddes ) İbranicede kaleme alınmış olan ilk kısmına Hristiyanlar Eski Ahit adını verdiler.
Yahudilikte Tanah olarak adlandırılır.
Müslümanlar onu Tevrat ve Zebur adlandırmaktadırlar.
Kutsal Kitap'ın birinci yüzyılda kaleme alınan yazılarına "Yeni Ahit" adı verildi.
İnançlı Yahudilerce "Yeni Ahit" kabul edilmez.
Tanah yaklaşık olarak 800 sayfalık bir kitaptır ve
içinde Tevrat, Zebur ve Yahudilerin diğer yazılı kaynakları bulunur.
Tevrat, Tanah'ın ilk kısmında bulunur ve yaklaşık 200 sayfadan oluşur.
Tevrat kendi içerisinde 5 kısma ayrılmıştır.
Tevrat dünyanın yaratılışı ile başlar ve Musa'nın ölümü ile son bulur.
Musa'nın ölümünden sonra musevilerin kutsal kabul ettiği
başka yazılı kaynaklar vardır ancak bunlar Tevrat'a dahil değildir,
genel olarak Tanah'ın parçalarıdır.
Tevratın inişi :
Daha önce de, insanlara yol gösterici olarak Tevrat’ı ve incil’i indirmişti. ( Enzele )
Nezzele : ( Tenzil ) Peyderpey indi.
Enzele : ( inzal ) Bir defada, Topluca indi.
Tevratı Musa Yazdı !
Mısır’dan Çıkış 34
27 RAB Musa’ya, “Bunları yaz” dedi,
“Çünkü seninle ve İsrailliler’le bu sözlere dayanarak antlaşma yaptım.”
Mısır’dan Çıkış 24
4 Musa RAB’bin bütün buyruklarını yazdı.
Tesniye / Yasa'nın Tekrarı 31
24 Musa yasanın sözlerini eksiksiz olarak kitaba yazmayı bitirince,
Yeşu 8
34 Ardından Yeşu yasanın tümünü, kutsama ve lanetle ilgili bölümleri
Yasa Kitabı’nda yazılı olduğu gibi okudu.
35 Böylece Yeşu’nun, yabancıların da aralarında bulunduğu kadınlı, çocuklu bütün İsrail topluluğuna,
Musa’nın buyruklarından okumadığı tek bir söz kalmadı.
Tevrat / Torah
( Musa'nın Beş Kitabı - 187 Bab )
Yaratılış / Tekvin : ( 50 Bab )
Dünyanın ve insanın yaratılışını,
Cennetten kovuluşu,
Nuh Tufanını,
İbrani halkının ataları olan İbrahim, İshak, Yakup ve Yusuf'u anlatır.
Mısır’dan Çıkış / Çıkış : ( 40 Bab )
Yahudi halkının Musa önderliğinde Mısır'dan çıkışını ve
40 yıl boyunca Sina çölünde dolaşmasını,
On emrin indirilişini,
temel yasaların kabulünü anlatır.
Levililer / Levioğulları : ( 27 Bab )
Harun'un oğullarının kâhin atanmasını ve
eski İsrail'in tapınma düzenini anlatır.
Çölde Sayım / Sayılar : ( 36 Bab )
İsrail halkının Sina Dağı'ndan göçüp
Kenan ülkesinin doğu sınırına varıncaya kadar başından geçenleri anlatır.
Ayrıca Kenan sınırında Tanrının Musa aracılığıyla verdiği yasaları içerir.
Tesniye / Yasa'nın Tekrarı : ( 34 Bab )
Musa'nın ölümünden önce Moav Çölü'nde halkına verdiği öğütleri içerir.
Tanah
Tanah, bazen İbrani Kutsal Kitabı veya Mikra,
Yahudilikte en büyük ve tek kutsal kitap kabul edilen,
Tevrat ve Zebur'u kapsayan
İbrani Kutsal Metinlerinin kanonik bir koleksiyonudur.
İçeriğinin tamamına yakını İbranice ile yazılmıştır
( birkaç Aramice ile yazılmış bölümler hariç ).
Hristiyanlarca da kutsal kabul edilir, bununla birlikte Hristiyanlar Tanah'ı Eski Ahit olarak anar ve farklı şekillerde yorumlarlar.
Eski Ahit, Hristiyanlığın kutsal kitabı Kitab-ı Mukaddes'in ilk kısmını meydana getirir.
Tanah'ı meydana getiren kitapçıkların ( bölümlerin ) çoğu İbranice olarak, bir kısmı ise Aramice olarak yazılmıştır.
MÖ 1200 ila MÖ 100 yılları arasında yazıldığı kabul edilmektedir.
Tanah yaklaşık olarak bin yıl içerisinde meydana gelmiştir.
Ancak kitabın sınırlandırması M.S. 90 yılında toplanmış olan
Yemnia Şurası'nda yapılmış ve bugünkü yazılar seçilerek tespit edilmiştir.
İbrahimi dinlerde Tanrı'nın Musa ( Moşe ) ile bir ahit yaptığı kabul edilir.
Hristiyanlar Tanrı'nın İsa ile yeni bir antlaşma yaptığına inandıklarından
Tanah'ı Eski Ahit olarak adlandırırlar.
Yahudiler İsa'nın mesihliğini veya peygamberliğini kabul etmezler.
Yeni Ahit'i kutsal kitap kabul etmez,
Tanah'a Eski Ahit denmesini uygunsuz bulurlar.
Eski Ahit ile Tanah arasındaki başlıca fark kitapların sıralanışı ve isimleridir.
Tanah ile birlikte hahamların nesilden nesile aktardıkları sözlü kanunların bütününe Talmud adı verilir.
M.S. 150 yıllarında Yehuda HaNasi adında bir haham,
kendilerine kadar aktarılan sözlü kanunların
kaybolmasından endişelenerek onları Mişna'da toplamıştır.
"Tekrar edilmek suretiyle belletilen" anlamına gelen Mişna,
Tevrat'ın tekrarı, kanunların açıklaması ve tefsiri sayılır.
Ancak belli bir seviyedeki bilgiye sahip olanların anlıyabileceği dilde yazılmış olan Mişna'nın anlaşılmasını kolaylaştırmak amacıyla O'na
Yahudi alimlerince şerhler yazılmıştır.
Bu şerhlere ve açıklamalara Gemara adı verilir.
Talmud, Mişna ve Gemara adı verilen eserlerin bütününe verilen isimdir.
TEVRAT ( Eski Ahit )
39 Kitap’tan Oluşur.
YASA KİTAPLARI ( 5 )
Yaratılış / Tekvin ( Bereşit ) – 50 Bölüm
Mısır’dan Çıkış / Çıkış ( Şemot ) – 40 Bölüm
Levililer / Levioğulları ( Vayikra ) – 27 Bölüm
Çölde Sayım / Sayılar ( Bemidbar ) – 36 Bölüm
Tesniye / Yasa'nın Tekrarı ( Devarim ) – 34 Bölüm
TARİHSEL KİTAPLAR ( 12 )
Yeşu ( Yeşu / Yuşa / Hoşea ) – 24 Bölüm Yazar: Yeşu / Yuşa / Hoşea
Hakimler – 21 Bölüm Yazar: Samuel
Rut – 4 Bölüm Yazar: Samuel
1. Samuel – 31 Bölüm Yazar: Samuel
2. Samuel – 24 Bölüm
1. Krallar – 22 Bölüm Yazar: Yeremya
2. Krallar – 25 Bölüm
1. Tarihler – 29 Bölüm Yazar: Ezra
2. Tarihler – 36 Bölüm
Ezra – 10 Bölüm Yazar: Ezra
Nehemya – 13 Bölüm Yazar: Nehemya ( Ezra ve Nehemya Kitapları'nın özgün hallerinin tek bir kitaptır. )
Ester – 10 Bölüm Yazar: Mordehay tarafından yazılan orijinal metnin Büyük Meclis tarafından derlenmesiyle son halini almıştır.
ÖZDEYİŞ VE ŞİİR KİTAPLARI ( 5 )
Eyüp – 42 Bölüm
Zebur / Mezmurlar – 150 Bölüm
Yazarlar: Davut 73 - Davut'un oğlu ve halefi Süleyman 2 - Musa 1 - Asaf'ın Ailesi 12 - Korahoğulları 11 - Heman 11 - Ezrahlı Eytan 1 - Bilinmeyen 49
Süleyman’ın Özdeyişleri – 31 Bölüm Yazar: Süleyman, Bir Bilge, Agur ve Lemuel ( Gençlere Öğütler )
Vaiz ( Davut oğlu Vaiz ) – 12 Bölüm Yazar: Süleyman
Ezgiler Ezgisi ( Neşideler Neşidesi ) – 8 Bölüm Yazar: Süleyman
Davut'un Oğlu Vaiz : Güneşin Altında Rüzgarı Kovalayan Adam.
Diğer Kitaplardaki Ezgiler
Habakkuk 3 ve Sefanya 3
BÜYÜK PEYGAMBERLER ( 5 )
Yeşaya ( işaya ) – 66 Bölüm
Yeremya – 52 Bölüm
Ağıtlar – 5 Bölüm Yazar: Yeremya
Hezekiel – 48 Bölüm
Daniel – 12 Bölüm ( Görümler ve Anlamları )
KÜÇÜK PEYGAMBERLER ( 12 )
Hoşea ( Yeşu / Yuşa ) – 14 Bölüm
Yoel – 3 Bölüm ( Çekirge istilası )
Amos – 9 Bölüm
Ovadya ( Obadya ) – 1 Bölüm
Yunus – 4 Bölüm
Mika – 7 Bölüm
Nahum – 3 Bölüm
Habakkuk – 3 Bölüm
Sefanya ( Tsefenya ) – 3 Bölüm
Hagay ( Haggay ) – 2 Bölüm
Zekeriya – 14 Bölüm
Malaki – 4 Bölüm
Yanlarında, Tevrat varken ! ( Niyet Başka ! )
Ey Peygamber!
Kalpten inanmadıkları hâlde, ağızlarıyla "İnandık" diyenler ile
Yahudilerden küfürde yarışanlar seni üzmesin.
Onlar ( Yahudiler ) yalan uydurmak için ( seni ) dinlerler,
sana gelmeyen bir topluluk hesabına dinlerler.
Kelimelerin ( ifade içindeki ) yerlerini bildikten sonra yerlerini değiştirir ve şöyle derler:
"Eğer size şu hüküm verilirse, onu tutun. O verilmezse sakının."
Allah, kimin azaba uğramasını istemişse artık sen onun için asla Allah’a karşı hiçbir şey yapamazsın.
Onlar ( Yahudiler ) Allah’ın kalplerini temizlemeyi istemediği kimselerdir.
Onlara ( Yahudilere ) dünyada bir rüsvaylık, ahirette ise yine onlara büyük bir azap vardır.
Onlar, ( Yahudiler ) yalanı çok dinleyen, haramı çok yiyenlerdir.
Eğer sana gelirlerse, ister aralarında hüküm ver, ister onlardan yüz çevir. Onlardan ( Yahudilerden ) yüz çevirecek olursan, sana asla hiçbir zarar veremezler.
Eğer hükmedecek olursan, aralarında adaletle hükmet.
Çünkü Allah, âdil davrananları sever.
Yanlarında, içinde Allah’ın hükmü bulunan Tevrat varken
nasıl oluyor da seni hakem yapıyorlar,
sonra bunun ardından verdiğin hükümden yüz çeviriyorlar?
İşte onlar ( kendi kitaplarına da, sana da ) inanmış değillerdir.
Maide 41 - 43
Onlar, yanlarındaki Tevrat’ta ve İncil’de yazılı buldukları Resule,
O ümmi peygambere uyan kimselerdir.
O, onlara iyiliği emreder, onları kötülükten alıkoyar.
Onlara temiz şeylerin helal kılındığını, pis şeylerin haram kılındığını bildirir,
Üzerlerindeki ağır yükleri ve zincirleri kaldırır.
Ona iman edenler, ona saygı gösterenler, ona yardım edenler ve
ona indirilen nura ( Kur’an’a ) uyanlar var ya,
işte onlar kurtuluşa erenlerdir.
Araf 157
On Emir
Mısır'dan Çıkış 20
1 Tanrı şöyle konuştu:
2 “Seni Mısır'dan, köle olduğun ülkeden çıkaran Tanrın RAB benim.
3 “Benden başka tanrın olmayacak.
4 “Kendine yukarıda gökyüzünde, aşağıda yeryüzünde ya da yer altındaki sularda yaşayan herhangi bir canlıya benzer put yapmayacaksın.
5 Putların önünde eğilmeyecek, onlara tapmayacaksın. Çünkü ben, Tanrın RAB, kıskanç bir Tanrı'yım. Benden nefret edenin babasının işlediği suçun hesabını çocuklarından, üçüncü, dördüncü kuşaklardan sorarım.
6 Ama beni seven, buyruklarıma uyan binlerce kuşağa sevgi gösteririm.
7 “Tanrın RAB'bin adını boş yere ağzına almayacaksın. Çünkü RAB, adını boş yere ağzına alanları cezasız bırakmayacaktır.
8 “Şabat Günü'nü* kutsal sayarak anımsa. 9 Altı gün çalışacak, bütün işlerini yapacaksın.
10 Ama yedinci gün bana, Tanrın RAB'be Şabat Günü olarak adanmıştır. O gün sen, oğlun, kızın, erkek ve kadın kölen, hayvanların, aranızdaki yabancılar dahil, hiçbir iş yapmayacaksınız.
11 Çünkü ben, RAB yeri göğü, denizi ve bütün canlıları altı günde yarattım, yedinci gün dinlendim. Bu yüzden Şabat Günü'nü kutsadım ve kutsal bir gün olarak belirledim.
12 “Annene babana saygı göster. Öyle ki, Tanrın RAB'bin sana vereceği ülkede ömrün uzun olsun.
13 “Adam öldürmeyeceksin.
14 “Zina etmeyeceksin.
15 “Çalmayacaksın.
16 “Komşuna karşı yalan yere tanıklık etmeyeceksin.
17 “Komşunun evine, karısına, erkek ve kadın kölesine, öküzüne, eşeğine, hiçbir şeyine göz dikmeyeceksin.”
Mısır'dan Çıkış 31
18 Tanrı Sina Dağı'nda Musa'yla konuşmasını bitirince, üzerine eliyle antlaşma koşullarını yazdığı iki taş levhayı ona verdi.
15 Musa döndü, elinde antlaşma koşulları yazılı iki taş levhayla dağdan indi. Levhaların ön ve arka iki yüzü de yazılıydı.
16 Onları Tanrı yapmıştı, üzerlerindeki oyma yazılar O'nun yazısıydı.
Mısır'dan Çıkış 34
Antlaşma Yenileniyor
1 RAB Musa'ya, “Öncekiler gibi iki taş levha kes” dedi,
“Kırdığın levhaların üzerindeki sözleri onlara yazacağım.
2 Sabaha kadar hazırlan, sabah olunca Sina Dağı'na çık; dağın tepesinde, huzurumda dur.
3 Senden başka kimse dağa çıkmasın, dağın hiçbir yerinde kimse görülmesin. Dağın eteğinde davar ya da sığır da otlamasın.”
4 Musa öncekiler gibi iki taş levha kesti.
RAB'bin buyurduğu gibi sabah erkenden kalktı, taş levhaları yanına alarak Sina Dağı'na çıktı.
27 RAB Musa'ya, “Bunları yaz” dedi,
“Çünkü seninle ve İsrailliler'le bu sözlere dayanarak antlaşma yaptım.”
28 Musa orada kırk gün kırk gece RAB'le birlikte kaldı. Ağzına ne ekmek koydu, ne de su. Antlaşma sözlerini, on buyruğu taş levhaların üzerine yazdı.
29 Musa elinde iki antlaşma levhasıyla Sina Dağı'ndan indi. RAB'le konuştuğu için yüzü ışıldıyordu, ama kendisi bunun farkında değildi.
Tesniye / Yasa'nın Tekrarı 4
13 RAB uymanızı buyurduğu antlaşmayı, yani On Buyruk'u size açıkladı. Onları iki taş levha üstüne yazdı.
Tesniye / Yasa'nın Tekrarı 5
22 “RAB bu sözleri dağda ateşin, bulutun, koyu karanlığın içinden bütün topluluğunuza yüksek sesle söyledi. Başka bir şey eklemedi. Sonra bunları iki taş levha üstüne yazıp bana verdi.
Tesniye / Yasa'nın Tekrarı 9
10 RAB Tanrı parmağıyla yazmış olduğu iki taş levhayı bana verdi. Bu levhalar, dağda toplandığınız gün RAB'bin ateşin içinden size bildirdiği bütün buyrukları içermekteydi.
11 Kırk gün, kırk gece sonra RAB bana iki taş levhayı, antlaşma levhalarını verdi.
12 “ ‘Haydi, buradan hemen in’ dedi, ‘Çünkü Mısır'dan çıkardığın halkın yoldan çıktı. Onlara buyurduğum yoldan hemen saptılar. Kendilerine dökme bir put yaptılar.’
Tesniye / Yasa'nın Tekrarı 10
Musa Buyrukları Yeniden Alıyor
1 “O zaman RAB bana, ‘Öncekiler gibi iki taş levha kes ve dağa, yanıma çık’ dedi, ‘Ağaçtan bir sandık yap.
2 Parçaladığın önceki levhalara yazılı buyrukları yeni levhalara yazacağım. Sonra onları sandığa koyacaksın.’
3 “Böylece akasya ağacından bir sandık yaptım. Öncekiler gibi iki taş levha kestim. İki levhayı da alıp dağa çıktım.
4 RAB dağda toplandığınız gün ateşin içinden size bildirdiği On Buyruk'u, daha önce yaptığı gibi, bu levhalara yazdı ve bana verdi.
5 Sonra dönüp dağdan indim. RAB'bin buyruğu uyarınca, levhaları yaptığım sandığa koydum. Orada duruyorlar.”
1.Krallar 8
9 Sandığın içinde Musa'nın Horev Dağı'nda koyduğu iki taş levhadan başka bir şey yoktu. Bunlar Mısır'dan çıkışlarında RAB'bin İsrailliler'le yaptığı antlaşmanın taş levhalarıydı.
Ahit Sandığı
Yeremya 3
16 Ülkede büyüyüp sayıca çoğaldığınız günlerde” diyor RAB,
“Halk artık, ‘RAB’bin Antlaşma Sandığı’ demeyecek.
Sandık bir daha kimsenin aklına gelmeyecek; anımsanmayacak, özlenmeyecek,
bir yenisi de yapılmayacak.
Musa’nın 5 Kitabı :
Tevrat, Tora veya Pentateuk
( Arapça: Tawrat, İbranice: Torah, Yunanca: Pentatevhos ),
Tanah ve Eski Ahit'in ilk beş kitabına verilen isim.
Musa'nın Beş Kitabı olarak da bilinir.
Orijinal olarak İbranice yazılmıştır.
Tanrı tarafından Musa'ya vahyedildiğine inanılır.
Tevrat sözcüğü bazen Tanah'ın tamamı için de kullanılır.
Tevrat
Tevrat Musa Peygamber’in yazmış olduğu 5 kitaptan oluşur.
Bu kitaplar
Yaratılış / Tekvin, Mısır’dan Çıkış / Çıkış, Levililer / Levioğulları, Çölde Sayım / Sayılar ve Tesniye / Yasa'nın Tekrarı olarak adlandırılır.
Yaratılış / Tekvin Kitabı
Evrenin ve Dünyanın, Adem ve Havva’nın ilk insanlar olarak
Tanrı benzeyişinde yaratılışından, ilk günah ve insanın düşüşünden bahseder.
Nuh Tufanı’ndan ve sonraki bölümlerde
İbrahim, İshak, Yakup ve Yusuf’tan bahseder.
Mısır’dan Çıkış / Çıkış Kitabı
Yusuf’un Mısır’da yaşayan soyunun yaşadıkları zorlukları ve
Tanrı’nın halkını Mısır’daki kölelikten kurtarıp
nasıl kendi halkı yapmak için kutsal kılmaya çalıştığından bahseder.
Tanrı’nın Musa’ya, dolayısıyla halkına uyması için verdiği On Emir ve
diğer buyrukları da bu kitapta geçer.
Levililer / Levioğulları Kitabı
Kahin soyu olan Levililerin yaşayış ve sorumlulukları,
tapınma düzeni vs. gibi ibadet için gereken şeylerin
nasıl hazırlanması gerektiğinden bahseder.
Çölde Sayım / Sayılar Kitabı
İsrail halkının Sina Dağı’ndan Moav’a ve daha sonrasında
Kadesh-Barnea’ya göç sırasında başına gelenlerden bahseder.
Tesniye / Yasa'nın Tekrarı Kitabı
Musa son 40 yılın önemli olaylarından bahsediyor.
On Buyruk tekrarlanıyor.
Tanrı’nın halkıyla yaptığı anlaşma hatırlanıyor ve
Yeşu Musa’dan sonra İsrail halkının önderi olarak atanıyor.